Таандык мүчөлөр уланбай турган сөздөрдүн жөндөмөлөр боюнча өзгөрүшү жөнөкөй жөндөлүштү түзөт. Мисалы:
|
А |
жууркан |
кекилик |
кармооч |
|
И |
жууркандын |
кекиликтин |
кармоочтун |
|
Б |
жуурканга |
кекиликке |
кармоочко |
|
Т |
жуурканды |
кекиликти |
кармоочту |
|
Ж |
жуурканда |
кекиликте |
кармоочто |
|
Ч |
жууркандан |
кекиликтен |
кармоочтон |
Кыргыз тилинде жөнөкөй жөндөлүш менен жөндөлгөн сөздөрдүн уңгусу тыбыштык өзгөрүүлөргө учурабайт. Уңгудагы үндүү жана үнсүз тыбыштарга жараша жалганган жөндөмө мүчөлөрдөгү үндүү жана үнсүз тыбыштар гана өзгөрүүлөргө учурайт.
Сөздөр үндүү тыбыштар менен аяктаганда:
|
|
а,ы |
о,у |
э (е), и |
ө, ү |
|
А |
|
|
|
|
|
И |
нын |
нун |
нин |
нүн |
|
Б |
га |
го |
ге |
гө |
|
Т |
ны |
ну |
ни |
нү |
|
Ж |
да |
до |
де |
дө |
|
Ч |
дан |
дон |
ден |
дөн |
Сөздөр р, з, л, м, н, ң, й, в үнсүз тыбыштары менен аяктаганда:
|
|
а,ы |
о,у |
э (е), и |
ө, ү |
|
А |
|
|
|
|
|
И |
дын |
дун |
дин |
нүн |
|
Б |
га |
го (га) |
ге |
гө |
|
Т |
ды |
ду |
ни |
нү |
|
Ж |
да |
до (да) |
де |
дө |
|
Ч |
дан |
дон (дан) |
ден |
дөн |
Сөздөр к, п, т, с, ф, х, ч, ш тыбыштары менен аяктаганда:
|
|
а,ы |
о,у |
э (е), и |
ө, ү |
|
А |
|
|
|
|
|
И |
тын |
тун |
тин |
түн |
|
Б |
ка |
ко (ка) |
ке |
кө |
|
Т |
ты |
ту |
ти |
тү |
|
Ж |
та |
то (та) |
те |
тө |
|
Ч |
тан |
тон (тан) |
тен |
төн |
Эскертүү: Кыргыз тилинде жумшак б, г, д үнсүз тыбыштары сөздүн аягына келбейт. Башка тилдерден өздөштүрүлгөн гонг, ринг, герб, бильярд, раунд, Санкт- Петербург, Бранденбург, Гамбург өңдүү айрым гана сөздөр аягы кош үнсүз менен бүткөнүнө карабай (нг, рг, рб, рд, нд) жөнөкөй жөндөлүш үлгүсүндө (аягына үндүү тыбыш кошулбай эле) өзгөрүп колдонулуп келет.
Кош сөздөр жана тутумдары айрым-айрым жазылган кошмок сөздөр да жөнөкөй жөндөлүштө жөндөлүп, алардын акыркы түгөйлөрү гана жөндөмө мүчөлөрүн кабыл алып өзгөрөт. Мисалы:
|
А |
бала-бакыра |
кыз-кыркын |
жарым арал |
|
И |
бала-бакыранын |
кыз-кыркындын |
жарым аралдын |
|
Б |
бала-бакырага |
кыз-кыркынга |
жарым аралга |
|
Т |
бала-бакыраны |
кыз-кыркынды |
жарым аралды |
|
Ж |
бала-бакырада |
кыз-кыркында |
жарым аралда |
|
Ч |
бала-бакырадан |
кыз-кыркындан |
жарым аралдан |
