Тутумдары бири-бири менен карама-каршы же жакындык (синонимдик) маанилери боюнча жупташып айтылган татаал зат атоочтор кош зат атоочтор деп аталат. Кош сөздөрдү тутумундагы түгөйлөрүнүн түзүлүшү, түгөйлөрүнүн өз маанилери жана алардын ортосундагы маанилик мамилелери боюнча бөлүштүрүүнү сунуш кылабыз.
Кош зат атоочтор дайыма эки гана тутумдан турат да, тутумундагы түгөйлөрүнүн түзүлүшү боюнча төмөндөгүдөй топторго бөлүнөт.
- Эки түгөйү тең уңгу түрүндө келген кош зат атоочтор: ата-бала, ата-эне, үй-жай, жип-шуу, аш-той, арыз-муң, кой- эчки, алма-өрүк ж.б.
- Түгөйлөрүнүн бири уңгу, экинчиси туунду түрүндө келген кош зат атоочтор: аң-сезим, кыз-келин, дос-жолдош, жекеме-жеке ж.б.
- Түгөйлөрүнүн экөө тең туунду түрүндө келген кош зат атоочтор: жыртык-тешик, жыйын-терим, оймо-чийме, алымча-кошумча, агайын-тууган ж.б.
- Биринчи түгөйүн өзгөртүп же окшоштуруп уйкаштырып, кайталап айтылган кош зат атоочтор: май-сай, эт- мет, нан-пан, киши-миши, чай-пай, сүт-мүт, отун-сотун ж.б.
Түгөйлөрүнүн өз маанилери боюнча төмөндөгүдөй топторго бөлүнөт.
- Түгөйлөрүнүн экөө тең өз алдынча мааниге ээ болгон кош зат атоочтор: ата-бала, агайын-тууган, бак-дарак, кайгы- капа, күч-кубат, казан-аяк, курт-кумурска, күн-түн, үй-жай ж.б.
- Түгөйлөрүнүн бири өз алдынча маани бербеген кош зат атоочтор: азык-түлүк, бала-чака, кийим-кечек, кир-кок, будуң- чаң, келин-кесек ж.б.
- Түгөйлөрүнүн экөө тең өз алдынча маани бербеген кош зат атоочтор: алай-дүлөй, ыпыр-сыпыр, жыз-быз, апырык- сапырык, үрөң-бараң ж.б.
Түгөйлөрүнүн ортосундагы маанилик мамилелери
боюнча төмөндөгүдөй топторго бөлүнөт.
- Түгөйлөрү бири-бири менен карама-каршы мааниде байланышып келген кош зат атоочтор: ата-эне, жер-суу, ата- бала, ага-ини, кыз-жигит, келим-кетим, киреше-чыгаша, аял- эркек, дос-душман, күн-түн, чоң-кичине, оң-терс, улуу-кичүү ж.б.
- Түгөйлөрү бири-бирине мааниси боюнча жакын (синоним) болуп байланышып келген кош зат атоочтор: аман-эсен, жарды-жалчы, күч-кубат, кат-кабар, ал-абал, кеп-сөз, курал-жарак ж.б.
- Түгөйлөрү бири-бири менен окшош текте болуп байланышып келген кош зат атоочтор: кант-чай, баш-шыйрак, ээр-токум, ичек-карын, үй-жай, курт-кумурска, сакал-мурут ж.б.